komorebi

Κάθησαν στο εναλλακτικό καφενείο. Δεν είναι το όνομά του αυτό, ο κύριος Λι το λέει έτσι, με τη συνήθη κριτική διάθεση.

            Κι εκεί συνέβη το απρόσμενο˙ το αντίστροφο απ’ αυτό που θα χαρακτήριζε κανείς λογικό: Δεν ήταν το Νησί αυτό που αποτελούσε το σκηνικό για τη συνάντησή τους, που διαμόρφωνε την εικόνα και τους όρους στην ανάμνηση που χτιζόταν εκείνη την ώρα˙ ήταν αυτοί οι ίδιοι, η ίδια τους η συνάντηση, που διαμόρφωναν την εικόνα του Νησιού˙ ήταν η ατμόσφαιρα που ανάβλυζε από μέσα τους και μεταξύ τους, που χάριζε ιδιαιτερότητα και χαρακτήρα στο εναλλακτικό καφενείο, στο πρωινό, στον αύγουστο, στο νησί.

             Ήξερε ο κύριος Λι, ένιωθε, ότι εκείνο που θα μείνει απ’ αυτό το πρωινό δε θα είναι τα γεγονότα, αλλά ακριβώς αυτό που φαίνεται πως δε συμβαίνει – και πως γι’ αυτό δεν περιγράφεται και εύκολα. Η φιλόξενη σκιά της μουριάς και το ελάχιστο φως που γλιστράει μέσα από το φύλλωμά της, το ράθυμο, αγουροξυπνημένο πρωινό καθώς πάει να ρίξει λίγο νερό στο πρόσωπό του, δυο χαμένοι στα στενά τουρίστες που κοιτάζουν δεξιά αριστερά, η μυρωδιά ενός διεκπεραιωτικού τοστ, η επανάληψη του μικρού κουταλιού που στριφογυρνάει στο φλυτζάνι, η εύθραυστη περαστική πεταλούδα, το κλάμα ενός αόρατου μωρού που διαπερνά τις κλειστές πράσινες γρίλλιες, ο ξεφλουδισμένος σοβάς στον απέναντι τοίχο, η υποψία της θάλασσας που στέλνει την υγρασία της,

            όλα αυτά και τόσα άλλα δυσπερίγραπτα αποκτούν αξία συνθετικών στοιχείων κατασκευής μιας ανάμνησης βουτηγμένης στη συγκίνηση, καθώς περνούν από το ολοζώντανο φίλτρο της συνάντησης του κυρίου Λι και της Μαντώς, καθώς διυλίζονται από την ίδια τους τη  διάθεση, αυτή τη διάθεση που έντυσε  τούτο το πρωινό με νόημα. Ένα πρωινό που θα έλεγε κανείς, κάνοντας λάθος, ότι δε συνέβη τίποτα.

            Καλοί φίλοι σημαίνει και κοινή αντίληψη, ίσως. Οπότε:

            - Πάει η ξενάγηση στο Μουσείο, Λάμπρο, ε; - η Μαντώ.

            - Ναι, δυστυχώς ή ευτυχώς. Μας επιβλήθηκε η ξενάγηση στο παρελθόν και στο παρόν μας, φιλενάδα – ο κύριος Λι.

            - Δεν πειράζει, ωραία είναι εδώ – η Μαντώ, συνοψίζοντας απλά όλα τα παραπάνω. Κι η ματιά της στάθηκε στα αδύναμα ίχνη που άφηναν στον πεζόδρομο οι αχτίδες του ήλιου που κατάφερναν και διαπερνούσαν το παχύ φύλλωμα της μουριάς.

            - Komorebi, είπε.

            - Ε;

            - Μια γιαπωνέζικη λέξη είναι, «αμετάφραστη», πολύ όμορφη. Σημαίνει ακριβώς αυτό: το φως του ήλιου που περνά μέσα από το φύλλωμα του δέντρου.

            Μετά από λίγες μέρες ένα μέιλ της Μαντώς σταλμένο από την Πάρο έφτασε στον κύριο Λι. Ένα μέιλ που του θύμισε την εύθραυστη, περαστική πεταλούδα του εναλλακτικού καφενείου.  Κάτω από μια φωτογραφία βγαλμένη στην «κοιλάδα των πεταλούδων», λίγα χιλιόμετρα έξω από την Παροικιά, έγραφε: « Οι φωνές και τα σφυρίγματα τις αναστατώνουν και πετούν εδώ κι εκεί, ενώ θα έπρεπε να φυλάξουν την ενέργεια αυτή για το ταξίδι που τις περιμένει.»

            Τι φωλιάζει μέσα στις αναμνήσεις των πρωινών μας;

σημείωση: η τελευταία φωτογραφία είναι της (πραγματικής) Μαντώς  :-)

το αποτύπωμα

             Πρόκληση και ρίσκο η επίσκεψη μετά από πολλά χρόνια σε μέρη που ζήσαμε.

            Ο κύριος Λι επισκέπτης στο χωριό του νησιού στο σχολειό του οποίου πριν πολλά χρόνια, και για χρόνια, δίδαξε. Μέρα της λαμπρής γιορτής του Αυγούστου, ώρα που αρχίζουν και διακρίνονται τα φώτα χωρίς να φωτίζουν, πλανόδιοι έχουν στήσει κιόλας  πάγκους, μυρωδιές και τσίκνα, σημαιάκια και λαμπιόνια, μια εξέδρα ξύλινη για τους μουσικούς που κιόλας δοκιμάζουν τον ήχο, έναν ήχο που θα αναδυθεί σε λίγο από τα φύλλα των δέντρων στα οποία στηρίχτηκαν τα τεράστια ηχεία,  αυτοκίνητα κινητά κι ακίνητα πνίγουν τα στενά δρομάκια, η πλατεία στολισμένη, καλυμμένη από τραπεζοκαθίσματα, έτοιμη για τη λατρευτική τελετή, δέχεται σιγά σιγά  τους πρώτους πουκαμισάτους εορτάζοντες που καταφτάνουν συνοδεία χρωματιστών φορεμάτων και μικρών ζιζάνιων δορυφόρων.

            Τα παρατηρεί όλα αυτά ο κύριος Λι καθισμένος στην άκρη του τραπεζιού, στην άκρη του πανηγυριού και της πανηγυριώτικης διάθεσης. Σκέφτεται πώς με τα χρόνια τα πανηγύρια της συνάντησης, της επικοινωνίας, του χορού και της χαράς έγιναν πανηγύρια του πλαστικού και της κακογουστιάς. Δεν του φαίνεται περίεργο, βέβαια, δεν είναι σολωμός το πανηγύρι, για να κολυμπήσει κόντρα στη ροή των πραγμάτων.

            Αλλά αφήνει τις σκέψεις αυτές για άλλες στιγμές. Ετούτη  την ώρα, προσπαθώντας να ανιχνεύσει και να διακρίνει στις φυσιογνωμίες των σαραντάρηδων τους παλιούς του μαθητές, από άλλες σκέψεις κατακλύζεται. Ψάχνει να βρει κάπου το αποτύπωμα από το πέρασμά του εδώ, στο σχολείο. Πέντε χρόνια έμεινε, χρόνια εκπαιδευτικού φανατισμού, εντατικής και έντονης προσπάθειας να ανάψουν φαναράκια πολιτισμού στο μυαλό, στις καρδιές και στα δρομάκια του χωριού. Βομβάρδιζε αλύπητα το μικρό μέρος με θεατρικές παραστάσεις, εκδηλώσεις, συναυλίες, μαθήματα μουσικής, ραδιοφωνικές εκπομπές, βιβλιοθήκη, εκδόσεις περιοδικών, εισέβαλλε «από παντού σαν Πανσέληνος», που έλεγε ελυτικά και χωρίς σεμνοτυφία. Τι έμεινε;

            Τέτοια σκεφτόταν, εσωτερικά απομονωμένος από τη γενικευμένη ευωχία ο Λι, όταν:

            - Δάσκαλε!! Πόσα χρόνια!

            ακούει, βλέποντας τον σωματώδη ευτραφή σαραντάρη να τον πλησιάζει, ντυμένο με τα ρούχα της φιλαρμονικής και με ένα πλατύ χαμόγελο. Τον αγκαλιάζει σφιχτά. Το χαμόγελο είναι λες και ξεχάστηκε στο πρόσωπό του, λάμπει:

            - Ο Μάκης είμαι, δάσκαλε! πόσο χαίρουμαι που σε βλέπω, τι χρόνια, ακόμα κρατάω το τετράδιο της Ιστορίας, θυμάμαι περιμέναμε πώς και πώς να κάνουμε μάθημα, ήταν πραγματικά, τα καλύτερά μου χρόνια κι έλεγα τι να κάνει εκειός ο άθρωπος, πόσο χαίρουμαι, ήρθες για διακοπές;

            Περίεργο αποτύπωμα ανακάλυψε «εκειός ο άθρωπος» απόψε, εν μέσω πανηγυριού. Ένα τοσοδά αποτύπωμα  που ταξιδεύει στη μνήμη του Μάκη.

            Όμως ο χρόνος τον έχει συμφιλιώσει με τα μεγέθη. Ίσως ένα τοσοδά αποτύπωμα στη μνήμη να είναι η Πανσέληνος που εισβάλλει από παντού και που φωτίζει το δρόμο˙ ίσως άλλο να μην είναι. Ίσως το τοσοδά να είναι τόσο.

οι φωτογραφίες είναι του Γιάννη Μάνεση

κριτική βιβλίου

            Παλιά μονοκατοικία με κήπο. Υπάρχουν ακόμα τέτοιες σπάνιες οάσεις στην τσιμεντούπολη. Η μικρή μάντρα καλύπτεται από ένα ευωδιαστό γιασεμί. Δρασκελίζεις την πόρτα της αυλής, ανεβαίνεις τρία τέσσερα σκαλάκια και βρίσκεσαι στη βεράντα, που αγκαλιάζει την κεντρική είσοδο του σπιτιού.

            Ανεκπαίδευτος ο Λι, περιέργως, με τα λουλούδια, δύσκολα θα μας κάνει την περιγραφή˙ δεν τους συστήθηκε, τσιγκούνικα ασχολήθηκε μαζί τους, δεν έμαθε ποτέ του να τα προσέχει ιδιαίτερα. Χαριτωμένη τη βρίσκει την ιδιοτροπία του αυτή και του τη συγχωρεί η επιεικής φίλη του, η Ανθή, που θα την αδικούσαμε με την έκφραση «είναι δικός της αυτός ο κήπος». Η Ανθή είναι κομμάτι του κήπου. Ανασαίνει μαζί του, συζητάει, φροντίζει και προσέχει, πονάει,  μαθαίνει τα μυστικά του και ακουμπάει εκεί τα δικά της, είναι κομμάτι του κήπου κι ο κήπος κομμάτι δικό της. Ακόμα κι όταν ο απρόσεκτος Λι περνάει  ανυποψίαστος από δίπλα, για να σταθεί στο κατώφλι της βεράντας  και να χτυπήσει το κουδούνι, ακόμα και τότε, αδιόρατα, φτάνει σ’ αυτόν η αίσθηση της γαλήνης που εκπέμπει η μικρή, υποταγμένη στην ευγένεια ζούγκλα.

            Κι η βεράντα, η υπερυψωμένη βεράντα, με ένα τραπέζι και δυο απλές πολυθρόνες, περιποιημένη κι αυτή κατ’ αναλογία,  κατάστρωμα πλοίου που η πλώρη του ανοίγεται στη θάλασσα του κήπου. Συχνός επισκέπτης της βεράντας ο Λι, αφήνεται να τον αγγίζει η  αύρα που εκπέμπεται απ’ όλη αυτή τη σχέση αγάπης και φροντίδας, αφήνει να του χαϊδεύουν  τις πατούσες τα κύματα του κήπου και δυο ήρεμες γάτες που επέλεξαν το βασίλειο αυτό για κατοικία, συζητάει περί ανέμων και υδάτων και ταυτόχρονα προσπαθεί να αποκωδικοποιήσει το μυστικό του κήπου – αν και θα έπρεπε να ξέρει πως το μυστικό είναι εκεί μπροστά του και του ξαναγεμίζει χαμογελώντας το ποτήρι με κόκκινο κρασί.

            Πού θυμήθηκε τη βεράντα της Ανθής ο κύριος Λι; Δροσερό καλοκαιρινό βράδυ στο νησί, έστειλε τη σκέψη του στην αποπνικτική τσιμεντούπολη κι αυτή πεισματικά γαντζώθηκε απ’  τον κήπο της Ανθής. Τι να κάνει; Της έστειλε μήνυμα.

            « Πώς πας, κοπέλα;»

            « Προσπαθώ να τακτοποιήσω διάφορες εκκρεμότητες στο σπίτι, κάνω την παρουσίαση της εργασίας και, επιτέλους, άρχισα να διαβάζω ένα βιβλίο στη βεράντα το πρωί.»

            «Ποιο βιβλίο διαβάζεις στη βεράντα;»

            «Η ζωή πουονειρεύτηκε ο Ερνέστο Γκ», του Guenassia, βιβλίο που είχα ξεκινήσει τα Χριστούγεννα(!) Το απόλαυσα!»

            Πόσο καλές κριτικές βιβλίων κάνει η Ανθή!

            Εννοείται πως άμα τη επιστροφή του από το νησί ο κύριος Λι, έχοντάς το ήδη διαβάσει, θα σπεύσει στον ευωδιαστό κήπο των άγνωστων φυτών, θα πάρει θέση στο κατάστρωμα και δίπλα από το ποτήρι με το κόκκινο κρασί θα ανταλλάξει τις εντυπώσεις του με την τρυφερή σαν το μίσχο ενός λουλουδιού φιλενάδα του.

στη Στελλίνα, με συνωμοτικό χαμόγελο

πίσω από την αχλύ του υγρού ορίζοντα

La verdad es que no hay verdad, η αλήθεια είναι ότι δεν υπάρχει αλήθεια, θυμάται τα παιχνιδιάρικα λόγια του Pablo Neruda ο κύριος Λι, ακουμπισμένος στην κουπαστή του μοντέρνου πλοίου που τον πάει στο Νησί και ασκώντας ύπουλα και ξεδιάντροπα την αγαπημένη του συνήθεια: να στήνει αυτί˙  να κατευθύνει το ραντάρ του στις γύρω κουβέντες.

            Η μεσήλικη παρέα δίπλα του φαίνεται συγκυριακή γνωριμία του πλοίου. Και καθώς ίσα που αχνοφέγγουν μέσα από την αχλύ του υγρού, γκριζογάλανου ορίζοντα οι γραμμές του νησιού:

            -Εσείς πρώτη φορά πάτε Ζάκυνθο; η μία κυρία

            - Ήρθαμε και πέρσι, έχουμε κάτι φίλους εδώ, αλλά μας  άρεσε και ξανάρθαμε - ο κύριος.

            - Α, οπότε τα ξέρετε τα κατατόπια, ε; ο άλλος κύριος. Έχει καλή θάλασσα;

            - Πού θα μείνετε; ο κύριος που μας άρεσε και ξανάρθαμε. Να πάτε προς Βασιλικό, φοβερά νερά, το Πόρτο Ζόρο είναι ωραίο, μην πάτε προς Καλαμάκι˙ είναι γεμάτο τουρίστες κι έχει πολλή φασαρία.

            - Έχει καλό φαγητό, παιδιά. Εμάς μας πήγανε .. πώς τη λέγαν εκείνη την ταβέρνα πάνω απ΄ το γκρεμό, Κώστα; η πρώτη κυρία.

            - Πού να θυμάμαι, ρε Ειρήνη, τώρα; Και στον Κοιλιωμένο θα φάτε καλά. Στα χωριά. Στα χωριά έχει καλό φαΐ. Να πάρετε κουνέλι - ο κύριος που μας άρεσε και φάγαμε καλά.

            Πάντα τον εντυπωσίαζε τον κύριο Λι αυτό. Το Νησί για τον καθένα είναι ένα άλλο νησί. Τι σχέση έχει η εικόνα που έχει γι’ αυτό ο ντόπιος, ο άγγλος τουρίστας με το βραχιολάκι που γλιστράει στο αντηλιακό του τοπίο, ο φυσιολάτρης πεζοπόρος με το χάρτη των μονοπατιών στο χέρι, ο προ εικοσαετίας παραθεριστής και ο σημερινός άποικος με το στιβαρό αυτοκίνητο φορτωμένο με τον πλαστικό εξοπλισμό  των φωσφορικών χρωμάτων, ο φιλομαθής νοσταλγός με το ένα μάτι στους οδηγούς και το άλλο στη μηχανή, ο εικοσάρης των μπαρ κι ο εξηντάρης της ερημικής απαίτησης; Ποιο Νησί έχει ζήσει ο καθένας, τι απαντάει, αλήθεια, στην ερώτηση «έχεις πάει στη Ζάκυνθο»; ποια είναι η Ζάκυνθος για τον καθένα; πώς επικοινωνούν οι άνθρωποι;

            Και χαίρεται που σε λίγες μέρες θα φιλοξενήσει τη Μαντώ. Και που φιλοδοξεί να της γνωρίσει τη δική του Ζάκυνθο. Και αποκρούει τη σκέψη ότι αυτό είναι πολύ εγωιστικό επειδή στην ουσία είναι σα να της γνωρίζει κομμάτια του εαυτού του. Αναπόφευκτο το βλέπει, όχι εγωιστικό. Αναπόφευκτο και συναρπαστικό, καθώς ο κόσμος που μας περιβάλλει είναι ο κόσμος που προσλαμβάνουμε, πώς να το κάνουμε, κι αυτόν κοινωνούμε.

            Κι αν ακόμα περάσουν από το Ναυάγιο, θα είναι για να δείξει στη Μαντώ πώς ναυαγούν οι τουρίστες, πώς γίνονται κομμάτι της γνωστής αφίσας και πώς γίνοντας κομμάτι της αφίσας τούς ξεφεύγουν  τα αρώματα του τόπου, οι πέτρες που φωνάζουν την ιστορία, τα αμπέλια κι οι ελιές που επιμένουν να ανοίγουν ακόμα φιλόξενες αγκαλιές.

            Καημένη Μαντώ, ποια Ζάκυνθο θα δεις; συλλογίζεται αυτοσαρκαστικά ο Λι.

            Κι ενώ το πλοίο πλησιάζει και οι γραμμές του νησιού διακρίνονται πια καθαρά:
             - Να! Η Μπόχαλη, η Μπόχαλη, βλέπετε; Εκείνος ο λόφος πάνω απ’  την πόλη, φαίνεται όλη η πόλη από ΄κει πάνω! εκστασιασμένος ο πρώτος κύριος

            - Κι έχει κι ωραίο.. πώς το λέγαν εκείνο το γλυκό που φάγαμε, ρε Κώστα, στη Μπόχαλη;

            - Φρυγανιά, Ειρήνη.

            - Αα, ναι! Παιδιά, να δοκιμάσετε. Είναι φρυγανιά βουτηγμένη σε σιρόπι κι από πάνω..

            .. καιλοιπάκαιλοιπάκαιλοιπά. Η ταυτότητα του Νησιού ανεπαισθήτως έπεσε από τη τσάντα της κυρίας κάτω από το κάθισμα, εκεί, κοντά στην κουπαστή όπου ακόμα ρέμβαζε κλέβοντας λόγια ο κύριος Λι.

           

           

           

αφιερώσεις:

στον Γιάννη, για την αφορμή

στη Μαντώ, για την αφορμή

σε ό,τι φέγγει ακόμα, πίσω από την αχλύ του ορίζοντα

σε όσους το κάνουν να φέγγει