Λι, αυτός ο sapiens

             Με πολύ ενδιαφέρον διαβάζει το “Sapiens, μια σύντομη ιστορία του ανθρώπου» ο κύριος Λι, αφήνοντας το χειμωνιάτικο ήλιο να του φωτίζει τις σελίδες και να του χαϊδεύει το αυχενικό.

            « Απ’ όσο ξέρουμε, μόνο οι σάπιενς μπορούν να μιλάνε για πράγματα που δεν τα έχουν δει, αγγίξει ή μυρίσει ποτέ.(…) Αυτή η ικανότητα να μιλάμε για φανταστικά πράγματα είναι το πιο σπουδαίο χαρακτηριστικό της γλώσσας των σάπιενς. (…) Όμως η φαντασία δεν μας επέτρεψε μόνο να φανταζόμαστε πράγματα, αλλά και να τα φανταζόμαστε συλλογικά.» Καθώς όμως «κοινωνιολογικές έρευνες έχουν δείξει ότι το μέγιστο «φυσικό» μέγεθος μιας ομάδας που συνδέεται μέσω των προσωπικών σχέσεων είναι περίπου 150 άτομα, η εμφάνιση της φαντασίας και των κοινών μύθων ήταν το μυστικό του πώς κατάφερε ο χόμο σάπιενς να περάσει αυτό το κρίσιμο όριο και να φτάσει τελικά να δημιουργήσει πόλεις με δεκάδες χιλιάδες κατοίκους και αυτοκρατορίες με εκατοντάδες εκατομμύρια υπηκόους: μεγάλος αριθμός αγνώστων μπορούν να συνεργαστούν με επιτυχία αν πιστεύουν σε κοινούς μύθους.»

            Διακρίνει πολλή φρεσκάδα στη θεωρία αυτή ο Λι, συνεχίζει προσηλωμένος: «Οποιαδήποτε συνεργασία ανθρώπων σε μεγάλη κλίμακα – είτε πρόκειται για ένα σύγχρονο κράτος, μια μεσαιωνική Εκκλησία, μια αρχαία πόλη ή μια αρχαϊκή φυλή – είναι θεμελιωμένη σε κοινούς μύθους που υπάρχουν μόνο ση συλλογική φαντασία των ανθρώπων. Οι Εκκλησίες βασίζονται σε κοινούς θρησκευτικούς μύθους. Δύο καθολικοί που δεν έχουν γνωριστεί ποτέ τους μπορούν, παρ’ όλα αυτά, να πάνε μαζί σε μια σταυροφορία ή να συγκεντρώσουν χρήματα για τη δημιουργία ενός νοσοκομείου, επειδή κι οι δύο πιστεύουν ότι ο Θεός ενσαρκώθηκε και αφέθηκε να σταυρωθεί για να μας λυτρώσει από την αμαρτία. Τα κράτη βασίζονται σε κοινούς εθνικούς μύθους. Δύο Σέρβοι που δεν έχουν ξανασυναντηθεί ποτέ, μπορεί να διακινδυνέψουν τη ζωή τους για να σώσουν ο ένας τον άλλο επειδή και οι δύο πιστεύουν στην ύπαρξη του σερβικού έθνους, της πατρίδας Σερβίας και της σερβικής σημαίας(…)

            Ωστόσο, τίποτα από όλα αυτά δε υπάρχει έξω από τις ιστορίες που επινοούν και λένε αναμεταξύ τους οι άνθρωποι. Δεν υπάρχουν θεοί στο σύμπαν, ούτε έθνη, ούτε χρήμα, ούτε ανθρώπινα δικαιώματα, ούτε νόμοι, ούτε δικαιοσύνη, έξω από το κοινό φαντασιακό των ανθρώπων (…) Στους ακαδημαϊκούς κύκλους, τα πράγματα που φτιάχνουν οι άνθρωποι μέσα από αυτό το δίκτυο ιστοριών   είναι γνωστά ως ‘φανταστικά πλάσματα’, ‘κοινωνικές κατασκευές’ ή ‘φαντασιακές πραγματικότητες’ (…) Από τη Γνωσιακή Επανάσταση και μετά, λοιπόν, οι σάπιενς ζουν σε μια διπλή πραγματικότητα. Από τη μια, στην αντικειμενική πραγματικότητα των ποταμιών, των δέντρων και των λιονταριών˙ από την άλλη, στη φαντασιακή πραγματικότητα των θεών, των εθνών και των εταιρειών. Όσο περνούσε ο καιρός, η φαντασιακή πραγματικότητα γινόταν όλο κι πιο ισχυρή, μέχρι του σημείου που, σήμερα, η ίδια επιβίωση των ποταμιών, των δέντρων και των λιονταριών εξαρτάται από την καλοσύνη φανταστικών πλασμάτων όπως οι θεοί, τα έθνη και οι εταιρείες.»

            Χαμογελάει ο Λι. Του αρέσει πάντα να έρχεται αντιμέτωπος με την ανάλυση, τη λοξή οπτική γωνία, τη ρηξικέλευθη ματιά˙ να αναμετριέται με σκέψεις που φωτίζουν χώρους μέχρι τότε σκοτεινούς. Σημειώνει τις παρατηρήσεις του στα περιθώρια του βιβλίου, κάνει τις υπογραμμίσεις του, βάζει τα ερωτηματικά του και αποφασίζει ότι πολύ γρήγορα θα τα συζητήσει όλα αυτά  με τον Δίδυμο. Είναι ό,τι λιγότερο μπορεί να κάνει, για να τιμήσει το βιβλίο που ακόμα κρατάει στα χέρια του, παρόλο που εδώ και λίγη ώρα ο ήλιος έχει κρυφτεί πίσω από κάτι συννεφάκια του δειλινού.

ΣΗΜ: Ο κύριος Λι διαβάζει το βιβλίο του Yuval Noah Harari "Sapiens, μια σύντομη ιστορία του ανθρώπου", μτφρ. Μιχάλη Λαλιώτη, εκδ. Αλεξάνδρεια, 2015