Κυριακή 4 Μαρτίου 2018

Λι, αυτός ο sapiens





             Με πολύ ενδιαφέρον διαβάζει το “Sapiens, μια σύντομη ιστορία του ανθρώπου» ο κύριος Λι, αφήνοντας το χειμωνιάτικο ήλιο να του φωτίζει τις σελίδες και να του χαϊδεύει το αυχενικό.
            « Απ’ όσο ξέρουμε, μόνο οι σάπιενς μπορούν να μιλάνε για πράγματα που δεν τα έχουν δει, αγγίξει ή μυρίσει ποτέ.(…) Αυτή η ικανότητα να μιλάμε για φανταστικά πράγματα είναι το πιο σπουδαίο χαρακτηριστικό της γλώσσας των σάπιενς. (…) Όμως η φαντασία δεν μας επέτρεψε μόνο να φανταζόμαστε πράγματα, αλλά και να τα φανταζόμαστε συλλογικά.» Καθώς όμως «κοινωνιολογικές έρευνες έχουν δείξει ότι το μέγιστο «φυσικό» μέγεθος μιας ομάδας που συνδέεται μέσω των προσωπικών σχέσεων είναι περίπου 150 άτομα, η εμφάνιση της φαντασίας και των κοινών μύθων ήταν το μυστικό του πώς κατάφερε ο χόμο σάπιενς να περάσει αυτό το κρίσιμο όριο και να φτάσει τελικά να δημιουργήσει πόλεις με δεκάδες χιλιάδες κατοίκους και αυτοκρατορίες με εκατοντάδες εκατομμύρια υπηκόους: μεγάλος αριθμός αγνώστων μπορούν να συνεργαστούν με επιτυχία αν πιστεύουν σε κοινούς μύθους.»

            Διακρίνει πολλή φρεσκάδα στη θεωρία αυτή ο Λι, συνεχίζει προσηλωμένος: «Οποιαδήποτε συνεργασία ανθρώπων σε μεγάλη κλίμακα – είτε πρόκειται για ένα σύγχρονο κράτος, μια μεσαιωνική Εκκλησία, μια αρχαία πόλη ή μια αρχαϊκή φυλή – είναι θεμελιωμένη σε κοινούς μύθους που υπάρχουν μόνο ση συλλογική φαντασία των ανθρώπων. Οι Εκκλησίες βασίζονται σε κοινούς θρησκευτικούς μύθους. Δύο καθολικοί που δεν έχουν γνωριστεί ποτέ τους μπορούν, παρ’ όλα αυτά, να πάνε μαζί σε μια σταυροφορία ή να συγκεντρώσουν χρήματα για τη δημιουργία ενός νοσοκομείου, επειδή κι οι δύο πιστεύουν ότι ο Θεός ενσαρκώθηκε και αφέθηκε να σταυρωθεί για να μας λυτρώσει από την αμαρτία. Τα κράτη βασίζονται σε κοινούς εθνικούς μύθους. Δύο Σέρβοι που δεν έχουν ξανασυναντηθεί ποτέ, μπορεί να διακινδυνέψουν τη ζωή τους για να σώσουν ο ένας τον άλλο επειδή και οι δύο πιστεύουν στην ύπαρξη του σερβικού έθνους, της πατρίδας Σερβίας και της σερβικής σημαίας(…)
            Ωστόσο, τίποτα από όλα αυτά δε υπάρχει έξω από τις ιστορίες που επινοούν και λένε αναμεταξύ τους οι άνθρωποι. Δεν υπάρχουν θεοί στο σύμπαν, ούτε έθνη, ούτε χρήμα, ούτε ανθρώπινα δικαιώματα, ούτε νόμοι, ούτε δικαιοσύνη, έξω από το κοινό φαντασιακό των ανθρώπων (…) Στους ακαδημαϊκούς κύκλους, τα πράγματα που φτιάχνουν οι άνθρωποι μέσα από αυτό το δίκτυο ιστοριών   είναι γνωστά ως ‘φανταστικά πλάσματα’, ‘κοινωνικές κατασκευές’ ή ‘φαντασιακές πραγματικότητες’ (…) Από τη Γνωσιακή Επανάσταση και μετά, λοιπόν, οι σάπιενς ζουν σε μια διπλή πραγματικότητα. Από τη μια, στην αντικειμενική πραγματικότητα των ποταμιών, των δέντρων και των λιονταριών˙ από την άλλη, στη φαντασιακή πραγματικότητα των θεών, των εθνών και των εταιρειών. Όσο περνούσε ο καιρός, η φαντασιακή πραγματικότητα γινόταν όλο κι πιο ισχυρή, μέχρι του σημείου που, σήμερα, η ίδια επιβίωση των ποταμιών, των δέντρων και των λιονταριών εξαρτάται από την καλοσύνη φανταστικών πλασμάτων όπως οι θεοί, τα έθνη και οι εταιρείες.»

            Χαμογελάει ο Λι. Του αρέσει πάντα να έρχεται αντιμέτωπος με την ανάλυση, τη λοξή οπτική γωνία, τη ρηξικέλευθη ματιά˙ να αναμετριέται με σκέψεις που φωτίζουν χώρους μέχρι τότε σκοτεινούς. Σημειώνει τις παρατηρήσεις του στα περιθώρια του βιβλίου, κάνει τις υπογραμμίσεις του, βάζει τα ερωτηματικά του και αποφασίζει ότι πολύ γρήγορα θα τα συζητήσει όλα αυτά  με τον Δίδυμο. Είναι ό,τι λιγότερο μπορεί να κάνει, για να τιμήσει το βιβλίο που ακόμα κρατάει στα χέρια του, παρόλο που εδώ και λίγη ώρα ο ήλιος έχει κρυφτεί πίσω από κάτι συννεφάκια του δειλινού.

ΣΗΜ: Ο κύριος Λι διαβάζει το βιβλίο του Yuval Noah Harari "Sapiens, μια σύντομη ιστορία του ανθρώπου", μτφρ. Μιχάλη Λαλιώτη, εκδ. Αλεξάνδρεια, 2015

12 σχόλια:

  1. Τρυφερότητα και θαυμασμό για το προπροπροπάππου μας!
    Ακριβώς τα ίδια συναισθήματα θαυμασμού έχω νιώσει για την αστείρευτη αυτή φαντασία των μικρών παιδιών!
    Στη συνέχεια "μελετώντας" το θέμα, διαβάζω, Homo Sapiens λατινικά, σημαίνει, Άνθρωπος Σοφός!!!
    Και επειδή έχω μπερδευτεί για τη σχέση του H Sapiens με τον Νεάντερταλ, διαβάζω:
    "Η απότομη εξαφάνιση των Νεάντερταλ έχει γίνει αντικείμενο πολλών μελετών. Αν και δεν έχουν εξακριβωθεί τα αίτια, έχουν διατυπωθεί διάφορες θεωρίες που μπορεί να οδήγησαν αυτό το είδος σε αφανισμό. Μία από αυτές υποστηρίζει ότι οι Νεάντερταλ έπεσαν θύματα της γενοκτονίας που εξαπέλυσαν οι Χόμο Σάπιενς... Ο Κάρολος Δαρβίνος πίστευε ότι ο αγώνας ανάμεσα στα συγγενικά είδη ήταν πολύ σκληρός. Οι Χόμο Σάπιενς όμως δεν ήταν τόσο μυώδεις όσο οι Νεάντερταλ οπότε ήταν δύσκολο να τους εξοντώσουν, είχαν όμως υψηλότερη ευφυΐα και κατάφεραν να επικρατήσουν".
    Αυτή την ευφυΐα δεν φέρουμε και όλοι εμείς στο DNA μας, με αμφίβολες χρήσεις;
    Κατανοώ το χαμόγελο του κύριου Λι, όταν έρχεται αντιμέτωπος με τη ρηξικέλευθη ματιά και με όλες τις σκέψεις που ακολουθούν.
    Καλό βράδυ θα ευχηθώ, κατόπιν τούτου! :)

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Καλησπέρα, μαγισσούλα,
      Μια χαρά τα διάβασες, περί επικράτησης των sapiens. Μια άλλη θεωρία, βέβαια, μιλάει περί αφομοίωσης, τρόπον τινά, των νεάντερταλ, κάποιου είδους επιμειξία, δηλ. Υπάρχουν και κάποιες άλλες απόψεις. Όλες όμως ειναι λίγο δύσκολο να επαληθευτούν, καθώς μιλάμε για δεκάδες ή και εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια πριν.
      Το βιβλίο που διάβαζε ο Λι μου φαίνεται πολύ ενδιαφέρον, γιατί είναι σα να μελετάει την ιστορία μέσα από το πρίσμα της βιολογίας, οπότε φυσικό να καταλήγει σε συμπεράσματα τα οποία δεν έχουμε πολυακούσει στην πορεία μας στα θρανία.

      Και, ε, βέβαια, ό,τι φρεσκάρει το μυαλό, ο κύριος Λι μας το απολαμβάνει τεραστίως!

      Καλό βράδυ (να φρεσκάρουμε και λίγο το μυαλό δια του ύπνου, ε;)

      Διαγραφή
  2. Μα τι θησαυρός είστε . Με τσίγκλισε πολύ το θέμα κι έψαξα λίγο γι αυτό το βιβλίο . Διάβασα σε μιά απ'τις αναλύσεις : Γιατί «αυτό που πρέπει να πάρουμε στα σοβαρά είναι η ιδέα ότι το επόμενο στάδιο της Ιστορίας θα περιλαμβάνει όχι μόνο τεχνολογικές και οργανωτικές μεταβολές αλλά και θεμελιώδεις μεταβολές της ανθρώπινης συνείδησης και ταυτότητας».

    Κι αυτό μου θύμισε ένα πολύ ενδιαφέρον άρθρο που μου έστειλε η κοινή μας φίλη : https://insidestory.gr/article/singularity?token=01V846G67P

    Κι άλλη μια σκέψη που μου έμεινε : «Ισως το πραγματικό ερώτημα που αντιμετωπίζουμε να μην είναι "Τι θέλουμε να γίνουμε;" αλλά "Τι θέλουμε να θέλουμε;". Και συμπληρώνει: «Οσοι δεν τρομάζουν με αυτό το ερώτημα μάλλον δεν το έχουν σκεφθεί αρκετά».

    Απο εδώ : http://www.tovima.gr/books-ideas/article/?aid=925171
    Και εδώ :http://www.tovima.gr/books-ideas/article/?aid=759169

    Όπως κατάλαβες ανυπομονώ να αποκτήσω το βιβλίο μια που μ'αρέσει πολύ ό,τι ταρακουνάει τη σκέψη και την ξεβολεύει απ'τα συνήθη μονοπάτια .

    Πολλές ευχαριστίες και μια γλυκιά Καληνύχτα !

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Θησαυρός;; Καλύτερα να μην το φωνάζουμε, γιατί η γυναίκα μου μάλλον θα έχει προβλήματα με την Εφορία για απόκρυψη περιουσιακών στοιχείων!
      Και, εν πάση περιπτώσει, θησαυρός είστε και φαίνεσθε! Ακούς εκεί!

      Ναι, ναι, είναι πολλά τα ενδιαφέροντα θέματα που εισάγει και στα δυο βιβλία του ο Χαράρι. Και είναι πολύ κατατοπιστικά για τα δυο του βιβλία τα λινκ του Βήματος. (Το περί τεχνολογίας το είδα λίγο βιαστικά, θα επανακάμψω.)

      Το βιβλίο, επειδή πράγματι "ταρακουνάει τη σκέψη και την ξεβολεύει απ' τα συνήθη μονοπάτια", θα το ευχαριστηθείς. Όπως και το τελευταίο, κατά το οποίο προεκτείνοντας κάποιες σημερινές παραμέτρους της τεχνολογίας φωτίζονται με πειστικότητα οι μέρες του μέλλοντος..

      Καληνύχτα, λοιπόν. Εγώ ευχαριστώ.

      Διαγραφή
  3. Όσο και να προχωρήσει η τεχνολογία, δεν θα καταφέρει να φτιάξει έναν υπολογιστή που θα δακρύζει διαβάζοντας ένα ποίημα ή βλέποντας ένα ηλιοβασίλεμα...
    «Πώς έγινε και μ’ ένα πέτρινο χέρι συγυρίσαμε
    το σπίτι μας και τη ζωή μας;» Γιάννης Ρίτσος από "Ο τόπος μου"...

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. (πόσο αφοπλιστικοί μερικοί στίχοι του Ρίτσου, Άιναφετς, ε;)

      Όπως έγραφε κι ο Χαράρι, Άιναφετς, ποτέ δε θα μπορούσε να διανοηθεί ένας πολίτης του Μεσαίωνα ότι κάποτε θα μπορούσε να ταξιδεύει έξω από την ατμόσφαιρα της γης και να προσγειώνεται στο φεγγάρι, ούτε ένα σωρό άλλα δεδομένα της εποχής μας. Είναι τόσο ραγδαία η τεχνολογική εξέλιξη, που διστάζω να πω "ποτέ"..

      Ας ανταλλάξουμε τώρα, μέσω της ηλεκτρονικής απίστευτης δυνατότητας, τις καληνύχτες μας. :-)

      Διαγραφή
  4. Μάλιστα.
    Να ευχηθώ καλές βιβλιο-περιπλανήσεις στον κύριο Λι, σ' ένα δύσκολο & απαιτητικό ανάγνωσμα.
    Να ευχηθώ επίσης στην τεχνολογία, να σταματήσει να αναπτύσσεται για το συμφέρον των εταιρειών, αλλά μόνο για το καλό των ανθρώπων. Μήπως και γλυτώσουμε έναν ακόμα πόλεμο, που σίγουρα θα είναι ο τελευταίος για το είδος μας.
    Την καλησπέρα μου Διονύση.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  5. Αχ, Μαρία. Οι ευχές φαίνεται πως συναπαρτίζουν το πεδίο της ελπίδας μας. Να ευχηθούμε, θέλω να πω, αλλά ο αγώνας μεταξύ εταιρειών και καλού ακόμα μου φαίνεται ιδιαιτέρως άνισος..Αν μάλιστα "καταφέρουμε" να φτάσουμε σε έναν πόλεμο σαν αυτό που λες, τότε θα φανεί και πόση ειρωνεία έκρυβε αυτό το όνομα, το "sapiens", που δώσαμε στο είδος μας..

    Σ' ευχαριστώ, καληνύχτα.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  6. Είναι ειρωνικό ότι μάλλον από τότε χρειαζόμασταν τη φαντασία για να πιαστούμε από κάτι και να προχωρήσουμε, παραβλέποντας το απτό. Η φαντασία όμως, όπως όλα σ' αυτήν τη «πλάση», έχει δύο όψεις: την αυταπάτη και το όραμα. Ψηφίζουμε το δεύτερο! :)

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Ε, ναι, το δεύτερο ψηφίζουμε - αρκεί να μην εκπίπτει σε αυταπάτη κι αυτό.. :-)
      (Ωραία ήταν που έφτασε ένα από τα μονοπάτια και στο κατώφλι του έρμου του Λι. Ελπίζω να ήταν φιλόξενος και να ευχαριστηθήκατε την επίσκεψη. Εκείνος σίγουρα - και ευχαριστεί :-) )

      Διαγραφή
  7. Τα μονοπάτια οδηγούν σε πολλές όμορφες γειτονιές. :)

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. ..και όλοι οι δρόμοι οδηγούν στους ανθρώπους, όπως ήταν κι η τόσο ζεστή φράση του αφηγητή στο Μικρό Πρίγκιπα..

      Διαγραφή

και οι φίλοι του κυρίου Λι είπαν: