πώς είσαι;

             Είναι χρόνια πολλά που έχει κάνει συνείδηση ο κύριος Λι ότι πολλά απ’ αυτά  που του αρέσουν στα βιβλία που διαβάζει (και δωσ’ του παίρνουν φόρα τα μολυβάκια, οι υπογραμμίσεις, οι σημειώσεις στο περιθώριο, τα χαμόγελα, η αναβίβαση του βιβλίου σε «πολύ καλό, πολύ καλό!») είναι αυτά που κρατάνε έναν καθρέφτη μπροστά του: αυτά που τον περιγράφουν, αυτόν και τη ζωή του. Μπορεί να τραβάνε στα άκρα την περιγραφή -   σωτήριο αυτό για την ψυχολογία του -, μπορεί να μη σημαδεύουν κέντρο ακριβώς, αλλά είναι σα να φέρνουν πεσκέσι απ’ το χωριό, προσφέρουν παρήγορη οικεία ζεστασιά, ψιθυρίζουν στ’ αυτί και μοιράζεται μαζί τους μυστικά που ξέρει πολύ καλά.

            Υπάρχει, ας πούμε,  μία πολύ συνηθισμένη ερώτηση των ανθρώπων που πάντα έφερνε τον Λι σε αμηχανία. Στον κάπως ιδιόρρυθμο ήρωα του Georgi Gospodinof, του «Περί φυσικής της μελαγχολίας» (μτφρ. Αλεξάνδρα Ιωαννίδου, εκδ. Ίκαρος, 2018) η αμηχανία αυτή διογκώνεται στα όρια της φοβίας, αλλά το αναγνωρίσιμο περιεχόμενό της κάνει τον κύριο Λι μας να απολαμβάνει την ανάγνωση, καθώς κάτι ξέρει κι αυτός από τον πόνο του ήρωα: Γράφει, λοιπόν, ο Gospodinof:

Η ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΜΙΑΣ ΦΟΒΙΑΣ

( ΠΑΡΑΠΛΕΥΡΟΣ ΔΙΑΔΡΟΜΟΣ)

            «Μια φίλη ένιωθε μεγάλο φόβο κάθε φορά που έβλεπε κούκλες. Κοκάλωνε όταν το βλέμμα της συναντούσε τα σιωπηλά τους μάτια. Εδώ που τα λέμε, πραγματικά, έδειχναν τρομακτικές μερικές κούκλες. Απ’ ό,τι φαίνεται, αυτός ο φόβος έχει περιγραφεί και έχει και όνομα – λέγεται «παιδοφοβία».

            Η δική μου η φοβία είναι ακόμα πιο τρομερή, επειδή το τρομακτικό μπορεί να βρίσκεται παντού. Δεν την έχω βρει σε καμιά νομενκλατούρα των φοβιών, ως εκ τούτου παραθέτω εδώ την περιγραφή της. Ας είναι αυτή η περιγραφή η δική μου μικρή επιστημονική συμβολή στον ατελείωτο κατάλογο των φοβιών.

            Φοβάμαι μια ερώτηση. Είναι μια εφιαλτική ερώτηση, που μπορεί κυριολεκτικά να πηδήξει μπροστά μου από την επόμενη γωνία του δρόμου, να κρυφτεί στο ξεδοντιασμένο στόμα της γειτόνισσας ή να την τραυλίσει ο εφημεριδοπώλης. Κάθε κουδούνισμα του τηλεφώνου συνδέεται μ’ αυτή την ερώτηση. Ναι, τις πιο πολλές φορές κρύβεται στο ακουστικό του τηλεφώνου:

            Πώς είσαι;

            Σταμάτησα να βγαίνω, δεν σήκωνα τηλέφωνο, ψώνιζα κάθε φορά σε διαφορετική αγορά για να μη συνάψω τις συνηθισμένες γνωριμίες της καθημερινότητας. Έσπαγα το κεφάλι μου να ανακαλύψω κάποιες αμυντικές απαντήσεις. Χρειαζόμουν μια νέα ασπίδα απέναντι στη βλακεία. Πώς να βρεις μια απάντηση που να μην αυξάνει την έλλειψη ταλέντου, να μην υποπίπτει σε κοινοτοπίες. Μια απάντηση που να μη σε αναγκάζει να χρησιμοποιείς έτοιμες φράσεις, μια απάντηση που να μην ψεύδεται, αλλά και να μην αποκαλύπτει κάποια πράγματα που δεν θέλεις να αποκαλύψεις. Μια απάντηση που δε θα προκαλεί μια μακρά συζήτηση χωρίς νόημα.

            Τι είδους υποκριτική παράδοση ετικέτας ήταν αυτή που διαμόρφωσε, πώς πλάστηκε μέσα στους αιώνες αυτή η υποκριτική ερώτηση. «Πώς είσαι;» αυτή είναι η ερώτηση. That is the question. (Η ανώτερη ερώτηση «να ζει κανείς ή να μη ζει» αντικαταστάθηκα απ’ το ποταπό αυτό ερώτημα, ιδού μια απόδειξη της κατρακύλας.)

            Πώς είσαι;

            Πώς είσαι;

            Πώς είσαι;

            Πώς απαντάς σε μια τέτοια ερώτηση;

            Δες την πονηριά που έκαναν οι Άγγλοι για να ξεφύγουν, όταν τη γύρισαν σε χαιρετισμό. Της αφαίρεσαν το μεδούλι, της πήραν το ερωτηματικό.

            Το «πώς είσαι» είναι η μπανανόφλουδα που σου βάζουν με καλοσύνη κάτω απ’ το πόδι, το τυράκι που σε παρασύρει στη φάκα του κλισέ.

            Το «πώς είσαι» είναι το ελαφρύ δηλητήριο της καθημερινότητας που σε εξασθενεί. Δεν υπάρχει ειλικρινής απάντηση σε αυτή την ερώτηση. Δεν υπάρχει. Γνωρίζω πιθανές απαντήσεις, αλλά τις σιχαίνομαι, με καταλαβαίνετε; Τις σιχαίνομαι… Δεν θέλω να είμαι τόσο προβλέψιμος, να απαντάω «καλά, ευχαριστώ» ή «έτσι κι έτσι, όσο ζούμε ακόμα» ή «τι τα θες, κάτι γίνεται», ή …

            Δεν ξέρω τι κάνω. Δεν μπορώ να είμαι κατηγορηματικός. Για να σας απαντήσω πάνω κάτω, πρέπει να έχω ζήσει νύχτες, μήνες, χρόνια, να έχω διαβάσει τους πύργους της Βαβυλώνας από βιβλία, να γράφω, να γράφω… Η απάντηση είναι ολόκληρο μυθιστόρημα.

            Πώς είμαι;

            Δεν είμαι. Τελεία και παύλα.

            Ας είναι αυτή η πρώτη σειρά. Και αποκεί και πέρα ας αρχίζει η ειλικρινής απάντηση.»

            Eκείνη την ώρα, χωρίς να ξέρει το τηλέφωνο του Λι ότι βολεύει τέλεια σκηνοθετικά, ηχεί, ακριβώς μετά  το τέλος της ανάγνωσης του αποσπάσματος. Αυτομάτως, ο Λι σπεύδει να το σηκώσει. Αίφνης όμως το χέρι του μένει μετέωρο και μια παιχνιδιάρα απορία σχηματίζεται στο πρόσωπό του. Κι αν ;